Mówi: | Magdalena Wilczyńska |
Funkcja: | ekspertka ds. badań nad dezinformacją |
Firma: | Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych |
Większość Polaków styka się z fake newsami, ale korzysta z niepewnych źródeł informacji. Potrzebna jest edukacja na temat dezinformacji od najmłodszych lat
Ponad 80 proc. Polaków przyznaje, że miało kontakt z dezinformacją i fałszywymi newsami. Mimo to większość z nas korzysta ze źródeł informacji obarczonych największym ryzykiem zafałszowania – wynika z badania Fundacji Digital Poland. Szczególnie narażoną grupą jest młodzież, która czerpie wiedzę przede wszystkim z mediów społecznościowych. Zdaniem ekspertów należy zadbać o włączenie do podstaw programowych zajęć szerzących wiedzę o tym, jak weryfikować informacje. Potrzebne są też regulacje prawne, które ochronią odbiorców treści.
– Dezinformacja z każdym kolejnym kryzysem się nasila. Jak pojawiła się pandemia, to ona była pożywką dla nowych trendów dezinformacyjnych, kolejne szczepionki – kolejny temat w dezinformacji, wojna – ogromny temat dla dezinformacji, osoby z Ukrainy w Polsce – kolejny. Dezinformacja tak naprawdę, jeżeli myślimy o niej jako o celowym działaniu, które jest prowadzone np. przez Rosję, chociaż niekoniecznie, będzie próbowała tworzyć trendy i karmić się na istniejących kryzysach – ocenia w rozmowie z agencją Newseria Innowacje Magdalena Wilczyńska, ekspertka ds. badań nad dezinformacją w Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych.
Tymczasem z raportu „Dezinformacja oczami Polaków”, przygotowanego przez Fundację Digital Poland, wynika, że 81 proc. dorosłych Polaków doświadczyło dezinformacji, a 82 proc. miało kontakt z fake newsami. Największymi platformami przekazu dla fałszywych informacji są social media i telewizja. To główne źródła wiadomości dla 2/3 Polaków. Najbardziej nośnymi obszarami dezinformacji okazują się: klimat i energetyka (53 proc. ankietowanych uznało fałszywe stwierdzenia za fakty), zdrowie (44 proc. ankietowanych) i polityka (22 proc.).
Najbardziej podatnymi na dezinformację grupami społecznymi są osoby o niższym poziomie wykształcenia i takie, które nie odbierają informacji ze zdywersyfikowanych źródeł, a także młodzież. PJATK zainicjowała niedawno kampanię Zmierz Informacje, której celem jest nakłonienie decydentów do wprowadzenia zmian w szkolnych podstawach programowych. Jak podkreślają jej eksperci, wciąż brakuje nam narzędzi, dzięki którym moglibyśmy rozpoznać dezinformację i propagandę.
– Przygotowaliśmy petycję, której celem jest wprowadzenie elementów edukacji o dezinformacji na różnych etapach edukacji szkolnej, do podstawy programowej: czy to rozpoznawania technik manipulacyjnych na WOS-ie, czy rozpoznawania fałszywych obrazów lub wideo na informatyce, czy może rozumienia propagandy czy reklamy politycznej w ramach WOS-u, a być może teraz HIT-u. Zachęcam do podpisywania naszej petycji, bo edukacja to jest pierwszy krok – przekonuje Magdalena Wilczyńska.
Jak podkreśla, wraz z nasilaniem się ataków dezinformacyjnych rośnie też świadomość społeczeństwa na jej temat. To nie oznacza, że zawsze potrafimy ją zidentyfikować.
– Jest kilka rzeczy, na które musimy zwrócić uwagę. Przede wszystkim zawsze musimy głębiej zastanowić się, jeśli język użyty w komunikacji jest bardzo emocjonalny albo nawet wulgarny. Jeśli czujemy, że ktoś próbuje przekonać nas bardzo silnie do jakiegoś stanowiska, musimy zawsze zastanowić się, dlaczego ta osoba próbuje to zrobić, czy faktycznie wyraża tylko swoją opinię, czy próbuje w nas wmusić swoją perspektywę na świat. Te silnie nacechowane treści, również wulgarne, bardzo często mają charakter dezinformacyjny. Zastanawiać nas muszą również plotki, a także fałszywi eksperci, czyli osoby, które chociaż podają się za ekspertów, jeśli przeczytamy ich biogram, tymi ekspertami okazują się nie być – radzi ekspertka ds. badań nad dezinformacją.
Walka o dalszy wzrost świadomości społecznej jest o tyle istotna, że dezinformacji nie da się zakazać. Nie ma bowiem przepisów prawnych, zgodnie z którymi fake newsy byłyby nielegalne, a ich rozpowszechnianie karalne.
– Nielegalne jest manipulowanie w reklamach, nielegalne jest zniesławianie, nielegalne jest pomawianie niezgodne z prawdą, nielegalne jest fałszywe zeznawanie przed sądem, ale kłamanie jako takie nie jest nielegalne, a ciągle rozumiemy dezinformację tylko jako kłamanie. Dezinformacja jest czymś więcej – jest celowym wprowadzeniem w błąd w celu wyrządzenia jakiejś szkody. I tu ciągle brakuje nam regulacji – mówi Magdalena Wilczyńska.
W lipcu Parlament Europejski przyjął akt o usługach cyfrowych (Digital Services Act – DSA), który ma m.in. na celu przeciwdziałanie szerzeniu nielegalnych treści. We wrześniu akt został ostatecznie zatwierdzony przez Radę Unii Europejskiej. DSA ma lepiej chronić małoletnich w internecie, zabraniając platformom społecznościowym wykorzystywania ukierunkowanej reklamy opartej na danych osobowych małoletnich. Platformy internetowe mają natomiast oferować użytkownikom system polecania treści, który nie jest oparty na profilowaniu. Obowiązkiem operatorów platform ma też być m.in. analiza zagrożeń związanych z rozpowszechnianiem nielegalnych treści.
Wcześniej, w czerwcu, Komisja Europejska przedstawiła nowy, udoskonalony kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. Obie regulacje mają być unijnym zestawem narzędzi do walki z dezinformacją w internecie. Z kolei w Polsce Ministerstwo Sprawiedliwości zaprezentowało projekt ustawy o ochronie wolności słowa w internetowych serwisach społecznościowych.
– Jest to proces, zobaczymy jak zostanie to zrealizowane. Jednocześnie dotyczy to jakiegoś wycinka, czyli platform społecznościowych. One są bardzo istotne, jeśli chodzi o rozprzestrzenianie się dezinformacji, ale dezinformacja rozprzestrzenia się też w innych przestrzeniach w internecie. Ona się rozprzestrzenia na konkretnych witrynach. I tutaj wciąż na razie rozmawiamy o problemie, a nie rozmawiamy o rozwiązaniach prawnych – ubolewa ekspertka Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych.
W proces edukowania o zagrożeniach związanych z dezinformacją włączają się też podmioty medialne. W październiku przy Polskim Radiu Rozgłośni Regionalnej w Kielcach otwarte zostało Centrum Edukacji Medialnej, w którym wiadomości mają być katalogowane i udostępniane przez bibliotekę. Użytkownicy będą mieli dostęp do zestawu narzędzi służących do weryfikacji przekazu. Centrum ma ściśle współpracować z ośrodkami naukowymi, takimi jak Katedra Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Czytaj także
- 2024-04-24: Zmiany klimatu i dezinformacja wśród największych globalnych zagrożeń. Potrzeba nowego podejścia do zarządzania ryzykiem
- 2024-03-01: Szykują się gruntowne zmiany w polskich szkołach. MEN: Chcemy, żeby zdobywana wiedza nie była okupiona cierpieniem psychicznym
- 2024-03-07: Psycholog w każdej szkole priorytetem MEN w kontekście zdrowia psychicznego uczniów. Planowane są także programy dla rodziców i nauczycieli
- 2024-02-23: Coraz gorsza kondycja psychiczna polskich nastolatków. Szkoły potrzebują narzędzi, żeby reagować na depresję i kryzysowe sytuacje
- 2024-03-19: Szkoły potrzebują procedur związanych z próbami samobójczymi uczniów. Niezbędne są także szkolenia dla nauczycieli i rodziców
- 2024-02-16: Polacy lubią leczyć się sami. Samoleczenie pozwala zaoszczędzić ok. 41 mln wizyt u lekarzy rodzinnych rocznie
- 2024-03-13: Niski poziom wiedzy finansowej powstrzymuje Polaków przed inwestowaniem na giełdzie. Ruszają zapisy na bezpłatne szkolenia dla tysiąca chętnych
- 2024-02-16: Tegoroczne wybory na świecie pod ostrzałem dezinformacji i deepfake'ów. Badacze z USA przygotowali mapę źródeł szkodliwych treści
- 2024-03-05: Polacy inwestują niechętnie i zachowawczo. W wielu wypadkach umiejętności nie dorównują wyobrażeniom o nich
- 2024-01-22: Dzieci i młodzież potrzebują wiedzy o wpływie sztucznej inteligencji na ich życie. Rusza bezpłatny kurs dla nauczycieli, aby potrafili rozmawiać o niej z uczniami
Kalendarium
Więcej ważnych informacji
Jedynka Newserii
Jedynka Newserii
Konsument
T-Mobile startuje w Polsce z nowym konceptem. Pozwoli klientom przetestować i doświadczyć najnowocześniejszych technologii
T-Mobile już od kilku lat realizuje strategię, która mocno skupia się na innowacjach i doświadczeniach klienta związanych z nowymi technologiami. Połączeniem obu tych elementów jest Magenta Experience Center – nowoczesny koncept, który ma zapewnić klientom możliwość samodzielnego przetestowania najnowszych technologii. Format, z sukcesem działający już na innych rynkach zachodnioeuropejskich, właśnie zadebiutował w Warszawie. Będą z niego mogli korzystać zarówno klienci indywidualni, jak i biznesowi.
Problemy społeczne
W Polsce brakuje dostępnych cenowo mieszkań. Eksperci mówią o kryzysie mieszkaniowym
– Większość osób – nawet ze średnimi, wcale nie najgorszymi dochodami – ma problem, żeby zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe, ale też z tym, żeby po zaspokojeniu tych potrzeb, po opłaceniu wszystkich rachunków i opłat związanych z mieszkaniem, mieć jeszcze środki na godne życie – mówi Aleksandra Krugły z Fundacji Habitat for Humanity Poland. Jak wskazuje, problem stanowi nie tylko wysoki współczynnik przeciążenia kosztami mieszkaniowymi, ale i tzw. luka czynszowa, w której mieści się ponad 1/3 społeczeństwa. Tych problemów nie rozwiąże jednak samo zwiększanie liczby nowych lokali. Potrzebne są również rozwiązania, które umożliwią zaangażowanie sektora prywatnego w zwiększenie podaży dostępnych cenowo mieszkań na wynajem.
Konsument
Od 28 kwietnia Polacy żyją na ekologiczny kredyt. Zmiana zachowań konsumentów może odwrócić negatywny trend
Dzień Długu Ekologicznego, czyli data, do której zużyliśmy wszystkie zasoby, jakie w ciągu roku może zapewnić Ziemia, w tym roku w Polsce przypada 28 kwietnia, kilka dni wcześniej niż rok temu. Coroczne przyspieszenie tego terminu to sygnał, że czerpiemy bez umiaru z naturalnych systemów, nie dając im czasu na odbudowę. – Polskie społeczeństwo staje się coraz bardziej konsumpcyjne, kupujemy i wyrzucamy coraz więcej. Ale też nie mamy tak naprawdę efektywnego narzędzia, żeby temu zapobiec – ocenia Filip Piotrowski, ekspert ds. gospodarki obiegu zamkniętego z UNEP/GRID-Warszawa.
Partner serwisu
Szkolenia
Akademia Newserii
Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.